Toen de wereld nog van ons was – Liz Kessler

Over de Tweede Wereldoorlog zijn al ongelooflijk veel boeken geschreven, ook voor de jeugd. Heel vaak beperken die zich tot één bepaald aspect van die oorlog. In Toen de wereld nog van ons was, weet Liz Kessler deze hele gruwelijke periode vanuit verschillende hoeken te bekijken.

Drie vrienden, twee kanten, één herinnering. De ondertitel vat het verhaal heel goed samen. Op de negende verjaardag van Leo zit hij samen met zijn beste vrienden – Max en Elsa – in het reuzenrad. Ze beleven de dag van hun leven, die bezegeld wordt met een foto die ze alle drie gaan koesteren. Want kort na die dag breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Voor de joodse Leo en Elsa is Wenen niet langer veilig. Elk op hun manier proberen ze het land te ontvluchten. Hoewel ze allebei joods zijn, heeft de oorlog voor beiden een heel verschillende toekomst in petto. Max is degene die aan de andere kant staat. Zijn vader vervult een belangrijke functie in het naziregime. Daardoor belandt Max in München, waar hij helemaal in de nazigedachte ondergedompeld wordt. De foto en de vriendschap vormen de rode draad doorheen het verhaal.

Zoals gezegd gaan de drie elk een heel andere kant op. Daardoor kan Kessler de oorlog vanuit verschillende kanten belichten. Er is uiteraard Max, die in het begin denkt dat er een vergissing in het spel moet zijn, dat zijn vrienden onmogelijk die wanstaltige joden kunnen zijn waar zijn vader, zijn leraren en zijn vrienden het altijd over hebben. Zullen de afstand en de harde opvoeding die hij krijgt die vragen in leven houden? Aan de andere kant heb je Leo en Elsa die elk op hun eigen manier de oorlog moeten zien te overleven. Kessler weet goed te schetsen dat niet elke jood de oorlog op dezelfde manier beleefd heeft, maar dat niemand er ongeschonden uitgekomen is.

Het verhaal start in 1936 en eindigt (de laatste bladzijde niet meegerekend) in 1945. De hele oorlogsperiode komt aan bod. Op die manier trekt niet alleen de hele geschiedenis aan je voorbij, maar zie je ook de personages heel duidelijk evolueren. Dit trekt de auteur ook door in haar taalgebruik. In het begin had ik de indruk eerder een jeugd- dan een young adult boek te lezen. Hoe ouder de personages worden, hoe volwassener het taalgebruik wordt en hoe minder onschuldig de dingen die ze meemaken. Het eindigt dan ook in een ongelooflijke climax.

De korte hoofdstukken, de voortdurende afwisseling van vertelperspectief en de tijdsprongen, zorgen ervoor dat dit boek leest als een sneltrein. Bovendien wil je gewoon weten hoe het met de drie zal aflopen.

Voor mij is elk jongerenboek over de Wereldoorlogen sowieso waardevol, zelfs als het minder goed geschreven is. Zolang het onze jeugd maar blijft vertellen wat er gebeurd is. Dit boek vertelt wat er gebeurd is vanuit zoveel verschillende hoeken, dat het hoog op die waardeschaal terechtkomt. En het is dan ook nog eens goed geschreven. Een boek voor in elke schoolbibliotheek dus.

Toen de wereld nog van ons was | Liz Kessler | Uitg. KokBoekencentrum (2021) | 302 pg. | Vert. uit het Engels door Daniëlle Tuk

Met dank aan de uitgeverij voor het recensie-exemplaar.