Mijn eindwerk in de hogeschool ging over precolumbiaanse beschavingen in Midden- en Zuid-Amerka. Ik geraakte gefascineerd door die cultuur en hoopte om ooit eens naar Mexico op reis te kunnen gaan om die pracht met eigen ogen te zien. Nu ik Wie omkijkt van Jeanine Cummins gelezen heb, ben ik niet meer zo zeker of ik dat nog wel wil.
Geen inleiding. Meteen een vuursalvo dat de hele familie van Luca en zijn Mami uitmoordt. Lydia weet het meteen: als haar leven en dat van haar zoon haar lief zijn, dan moet ze vluchten. Er is maar één uitweg: El norte, de Verenigde Staten. Zonder voorbereiding of tijd om te rouwen slaan ze op de vlucht.
Jeanine Cummins hanteert een heel eigen schrijfstijl. Zo kiest ze er bijvoorbeeld voor om voortdurend te wisselen van perspectief. Binnen hetzelfde hoofdstuk laat ze zowel Luca als Lydia aan het woord. Daardoor ga je het verhaal meteen ook zelf vanuit die twee meebeleven. Het ene moment ben je een achtjarig jongetje dat zijn familie hoort vermoord worden, dat vriendschappen sluit zonder vooroordelen, dat zich stoer houdt en in 1 minuut een kleine grote man moet worden, maar ook een jongetje dat bang is de geur van zijn vader kwijt te geraken, dat verliefd wordt op een meisje en dat stoer zorgt voor zijn moeder.
Aan de andere kant is er Lydia. Als vrouw van een journalist en vriendin van een narco wist ze dat ze het leven niet simpel en ongevaarlijk was. Je ziet een lieve, zachte vrouw veranderen in een harde tante, een leeuwin die er alles voor over heeft om haar welp te beschermen.
Hoewel ik eigenlijk al wist dat Jeanine Cummins een New Yorkse auteur is, kon het boek voor mijn part evengoed door een Mexicaanse geschreven zijn. De gebruiken, de taal, de geuren en cultuur spatten van elke bladzijde. Ze moet zich ongelooflijk verdiept hebben in zowel het land als de problematiek van de migranten. Doordat Lydia en Luca eigenlijk uit een gegoede familie komen en migranten tot voor kort iets waren wat ze alleen kenden van het nieuws en de krant, is het voor de lezer ook heel aannemelijk dat ze soms wel hulp moeten aanvaarden en leer je als lezer samen met Luca en zijn Mami de kneepjes en gevaren kennen.
Het verhaal op zich is hallucinant. Het ergste is, dat het harde realiteit is voor heel veel Zuid-Amerikaanse vluchtelingen. Toch wordt het nergens moraliserend. Jeanine Cummins had er ook voor kunnen kiezen een keihard actieverhaal neer te schrijven, maar dat deed ze niet. Op de een of ander manier is het verhaal heel integer en sober. Ik voelde me zelf hulpeloos en stond versteld van alle dingen waaraan ik zelf niet zou denken. Zoveel dingen die wij vanzelfsprekend vinden. Ik zou de reis zelf nog geen twee dagen overleefd hebben.
Wie omkijkt gaat over drugsbendes, corrupte politiemannen en regeringen die de ogen sluiten. Het gaat over de vooroordelen die migratie met zich meebrengt. Het gaat over de reusachtige muur tussen Mexico en de Verenigde Staten en het gaat over heel veel mensen die om heel verschillende redenen hun land moeten ontvluchten, hun familie moeten achterlaten en moeten hopen – tegen wil en dank – op een beter leven en een beetje menselijkheid aan de andere kant van de muur. Het gaat echter ook over mensen met een hart, mensen die aan de kant van de weg voedsel en water uitdelen aan de migranten; mensen die opvang voorzien of een tijdelijke schuilplaats; mensen die wel te vertrouwen zijn en het beste met de migranten voor hebben.
Het boek gaat vanaf de eerste pagina onder je huid zitten en het blijft er, ook lang nadat je de laatste pagina omgeslagen hebt. Ik heb veel geleerd over het land waar ik eerst alleen maar bewonderend naar keek. Mijn blik is genuanceerder nu, maar gelukkig nog altijd niet donker.
Wie omkijkt | Jeanine Cummins | Uitg. Mozaïek (2020) | 473 pg. | Vert. uit het Engels door Carola van der Kruk – De Boer en Annet Niewold – De Boer
Bekijk dit boek op bol.comof steun je favoriete boekhandel en #kooplokaal.
Met dank aan uitgeverij Mozaïek voor het recensie-exemplaar.
boek&babbel 