Wij hebben dit jaar geen reis gepland. De vakantie verliep in de zon in de eigen tuin. Maar lezen is reizen vanuit je luie stoel. Op die manier heb ik deze zomer toch een stukje van de wereld gezien. Zo bracht De madonna van de bergen van Elise Valmorbida mij naar het Italië van Mussolini en de Tweede Wereldoorlog.
Maria Vittoria is vijfentwintig en vol verwachting. Haar vader is op zoek gegaan naar (en thuisgekomen met) een geschikte echtgenoot voor haar. Het is 1923. Meteen zit je middenin de sfeer van een Italiaans boerendorpje in de buurt van Venetië. Maria is jong en naïef en vol dromen over een toekomst met een goede echtgenoot en een groot gezin. Het leven kabbelt verder. Maria en haar man bestieren een winkeltje in levensmiddelen en krijgen vijf kinderen. Ze proberen zich – met het oog op de klanten – ver van de politiek te houden, maar dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Maria moet alles uit de kast halen om haar gezin en haar leven te beschermen.
Doorheen het verhaal verandert Maria Vittoria van een naïef boerenmeisje, met typische meisjesdromen, in een sterke vrouw, die voor niets terugschrikt en als een leeuwin haar welpen beschermt. De Madonna van de bergen, die als een soort geweten tegen haar spreekt, kan niets veranderen aan de onorthodoxe keuzes die ze hierdoor maakt.
Wie mij een beetje kent of volgt, die weet dat ik blij word als een boek een stukje verleden tot leven kan brengen. Dit boek was om verschillende redenen boeiend. Om te beginnen las ik de laatste tijd verschillende oorlogsverhalen waarin de jodenvervolging een centrale plaats inneemt. Het was verhelderend om de oorlog eens vanuit een ander volk te bekijken. Lang voor Hitler hadden de Italianen al hun eigen katjes te geselen. De vindingrijkheid van Maria om zich telkens aan nieuwe leiders en nieuwe wetten aan te passen en de kritische blik waaraan ze de veranderende maatschappij onderwerpt, nemen je mee doorheen een eeuw van dictatuur en onderwerping, maar ook van hoop en vastberadenheid.
De Madonna van de bergen focust niet alleen op de oorlog. Het boek omvat een periode van 1923 tot 1950. Door de huiselijke taferelen die beschreven worden, kan je je een goed beeld vormen van het dagelijks leven in die tijd. Wat vonden de mensen belangrijk? Wat kon en wat was oneerbaar? Wat aten ze? Hoe overleefden ze? De mensen leefden naar de seizoenen en elk seizoen had zijn eigen klussen, geuren en fijne momenten. Zulke dingen maken het verhaal heel echt en zorgen ervoor dat het niet verzandt in alleen maar de kommer en kwel van de oorlog. Als toemaatje trakteert de auteur ons op de laatste pagina’s zelfs op een aantal recepten – ook om de oorlog of hongersnood mee door te komen.
Ook de taal van het boek zorgt dat de beleving nog echter wordt. Soms lees je bijna in het Italiaans. In de vertaling bleven veel titels van hoofdstukken onvertaald. Het verhaal is ook doorspekt met Italiaanse zinnen en spreuken. Het stoort nergens. Waar nodig, worden ze subtiel vertaald, maar soms lijkt dat zelfs niet nodig en dragen ze alleen maar bij aan de couleur locale. De beschrijvingen van het landschap, het werk en de mensen zijn zo levensecht dat je bijna zelf in Fosso lijkt rond te lopen om met de personages een praatje te maken.
De Australische Elise Valmorbida heeft haar verhaal niet zomaar uit de lucht geplukt. Zij heeft Italiaanse roots. De madonna van de bergen is gebaseerd op haar familiegeschiedenis. Het is het eerste boek van haar dat in het Nederlands verschijnt. Volgens haar eigen Facebookpagina was ze vereerd met de vergelijking met Elena Ferrante, die op de cover van het boek prijkt.
De madonna van de bergen is zo een verhaal waar je helemaal in kan verdwijnen. Zoals ik aan het begin van mijn post zei, neemt het je mee naar een andere streek en een andere tijd. Ideaal dus om in rond te reizen.
De madonna van de bergen | Elise Valmorbida | Uitg. Ambo/Anthos (2019) | 429 pg. | Vert. uit het Engels door Carolien Metaal
Met dank aan Ambo/Anthos voor het recensie-exemplaar.
boek&babbel 
Plaats een reactie