boek&babbel

Ik ben geboren als jongen, maar al zo lang als ik me kan herinneren geloof ik dat er een soort vergissing is gemaakt. Door God of zo. Het is alsof het lichaam dat ik heb, niet is wat ik zou moeten hebben. De waarheid is dat ik altijd heb geloofd dat ik eigenlijk een meisje ben.

Als Sam dertien jaar is, lijkt de hemel op zijn hoofd te vallen. Zijn grote broer Jason komt met de mededeling: ‘Volgens mij ben ik je broer niet. Volgens mij ben ik eigenlijk je zus.” Sam kan maar half bevatten wat hij daarvan moet denken en ook de reactie van zijn ouders is niet meteen bemoedigend.

In  Mijn broer heet Jessica van John Boyne staat niet de jongen centraal die met zijn genderidentiteit worstelt, maar wel zijn familie en zijn omgeving. Sam kijkt enorm op naar zijn grote broer en snapt niet meteen wat er precies allemaal gebeurt. Niet alleen de kinderlogica (Je hebt toch een piemel?), maar ook de impact die de verandering van zijn broer op zijn eigen leven heeft (hij wordt gepest, hij wil zijn grote broer niet verliezen, hij wil dat alles weer wordt zoals voorheen) verwarren hem. Het is heel boeiend om het vraagstuk rond genderidentiteit te zien vanuit de ogen van een dertienjarige. Door het verhaal te vertellen vanuit de ogen van Sam, slaagt Boyne erin het thema voor een grote leeftijdsgroep bespreekbaar te maken. Ik kan me zo voorstellen dat ook iemand van dertien een boodschap kan hebben aan Mijn broer heet Jessica.

De manier waarop de ouders reageren, lijkt in het begin nogal cru. Moeder is op weg om premier van Groot-Brittannië te worden en samen met haar man staat alles in het teken van de publieke opinie. Een transgender als zoon lijkt in dat plaatje helemaal niet te passen. De ouders worden afgeschilderd als carrièrejagers, die hun jongens eerder als een last dan als een zegen zien. Alles in het gezin staat in het teken van de publieke opinie, tot de keuze van de vakantiebestemming toe. Die passage lijkt bijna een parodie op het hele politieke systeem en de ouders komen niet bepaald gunstig in beeld. In een ander verhaal zou zelfs over verwaarlozing gesproken worden. Ik snap dat John Boyne de eenzaamheid van de jongens duidelijk wil maken en hoewel alle reacties van de ouders begrijpelijk zijn (de ene al iets meer dan de andere), kon ik er toch niet altijd goed de vinger op leggen wat nu echt was en wat niet. Het einde van het verhaal deed me dan weer een beetje denken aan een Hollywoodfilm (zonder al te veel te verklappen, wie het zelf leest, zal het wel snappen).

John Boyne slaagt er heel goed in om de verwarring van Sam te schetsen, maar voor de rest van de personages is het me toch allemaal een beetje zwart-wit. Je bent voor of je bent tegen en veel ruimte voor nuancering is er niet. Aangezien Sam echter het hoofdpersonage is en het verhaal vanuit zijn perspectief verteld wordt, kan ik me wel voorstellen dat jongeren zich gemakkelijk in zijn situatie zullen kunnen verplaatsen. Hij is eenzaam, heeft zijn grote broer nodig, voelt zich onzichtbaar in het gezin en wordt gepest op school. Hij is zonder twijfel het best uitgewerkte en meest geloofwaardige personage in het verhaal.

Mijn broer heet Jessica is niet alleen het verhaal van Jason, maar is in de eerste plaats het verhaal van Sam. Dat vind ik net het bijzondere eraan. Net door de verwarring van Sam komt ook de verwarring van Jason extra uit de verf. Zonder te moraliseren probeert John Boyne het taboe rond transgenders te doorbreken en het thema – ook en vooral bij jongeren – bespreekbaar te maken.

Mijn broer heet Jessica | John Boyne | Uitg. Boekerij (2019) | 237 pg. | vert. uit het Engels door Mechteld Jansen

Met dank aan uitgeverij Boekerij voor het recensie-exemplaar.